Tanzanya Genel Ekonomik Değerlendirme, 2.02.2022

Tanzanya, 945.203 km² yüzölçümü ve yaklaşık 60 milyon nüfusu ile Doğu Afrika bölgesinin büyük ve kalabalık ülkelerindendir. Madencilik (altın, elmas ve tanzanit üretimi), turizm ve tarım ekonominin en önemli sektörlerini oluşturmaktadır. Toplam nüfusun %55’i kırsal kesimde, %45’i şehirlerde yaşamaktadır.

Darüsselam, yaklaşık 6 milyon nüfus ile ülkedeki en büyük ticaret ve liman şehridir. Tanzanya’nın Darüsselam, Tanga ve Mtwara limanları, denize kıyısı olmayan komşu ülkeler Uganda, Burundi, Ruanda, Zambiya, Malavi ve Kongo Demokratik Cumhuriyeti’nin ticareti açısından büyük önem arz etmektedir.

Ülkenin diğer önemli şehirleri olan Arusha ve Zanzibar turizm, Mwanza ise madencilik sektörleri açısından önemli şehirlerdir. Ülkenin güneyindeki Mbeya ve Iringa şehirleri ise yoğunlukla tarım faaliyetlerinin gerçekleştirildiği şehirlerdir.

Ülke nüfusunun yaklaşık %10’u alım gücü yüksek kişilerden oluşmaktadır. Bu kitlenin yaklaşık %70’inin Hint kökenli Tanzanya vatandaşlarından oluştuğu tahmin edilmektedir. Ticaret büyük oranda Hint ve Arap kökenli işadamları tarafından gerçekleştirilmektedir.

Tarım sektörü, ülke nüfusunun %65’inin geçim kaynağını oluşturmakta ve GSYİH’nin %25’ine katkı sağlamaktadır. 44 milyon hektarlık ekilebilir arazinin sadece 1,5 milyonu ticari tarım bünyesinde değerlendirilmekte iken, geri kalanı küçük aile işletmeleri tarafından işlenmektedir. Hâlihazırda sulanabilir arazi 561.383 hektar olup, bu miktarın 2025 yılı itibariyle 1,2 milyon hektara çıkartılması planlanmaktadır.

Çeşitli ürünlerin (mısır, pirinç,kasava, ayçiçek vb.) ekimi için 13,5 milyon dönüm ekilebilir arazi kullanılmakta olup, bunların %76,7’sinde geleneksel tohumlar, %20,8’inde ise modern tohumlar kullanılmaktadır. Sözkonusu arazinin %2,5’unda hem geleneksel, hem de modern tohumlarla tarım yapılmaktadır.

Modern tarım tekniklerinin kullanılmaması, yağmura olan bağımlılık Tanzanya’nın tarım potansiyeline ket vurmaktadır. Ayrıca, ülkede gübre ve yüksek kaliteli tohum kullanımı da yaygın değildir. Ülkede tarım alanında AR-GE faaliyetlerine yatırım yapılması ve ihracatın artırılmasını teminen altyapının geliştirilmesi hedeflenmektedir. Ayrıca, tarımsal işleme ve gıda sanayine yönelik yeterli tesis bulunmamaktadır.

Son yıllarda çok hızlı bir gelişme gösteren hizmet sektörü ülke milli gelirinin yarısını oluşturmaktadır. Anılan sektördeki hızlı gelişme özellikle turizm, telekomünikasyon ve finans sektörlerindeki hızlı büyüme ile doğrudan ilişkilidir.

Hizmet sektörünün yanı sıra inşaat sektörü de son yıllarda en fazla büyüme gösteren sektörlerin başında yer almaktadır. İnşaat sektöründeki büyüme, altyapı ve yeni konut projelerinden kaynaklanmaktadır.Hükümet, kamu-özel sektör ortaklığıyla şehirlerdeki işyeri ve konut projeleri, büyük şehirlerdeki konut açığını gidermek için uydu şehirler, kamu çalışanları için lojmanlar, İhracat İşleme Bölgeleri (Export Processing Zones) ve Sanayi Parklarına ilişkin projeler geliştirmektedir. Bu çerçevede, inşaat malzemelerine olan talep artmaktadır.

Tanzanya’da şehirleşme, kırsal kesimden kente göç, inşaat/müteahhitlik sektörünün her zaman canlı olmasını sağlamıştır. Tanzanya'da yıllık bazda şehir nüfusu %5,2 oranında büyümekte olup, 21 yüzyılın ortasında ülke nüfusunun yarısının şehirlerde yaşayacağı öngörülmektedir. Öte yandan, Darüsselam kentinin (an itibariyle nüfusu yaklaşık 6 milyon) ise 2030 itibariyle 10 milyonun üzerinde bir nüfusa ev sahipliği yapması projekte edilmektedir. Bu tablo çerçevesinde, ülke şehirlerinin ciddi anlamda sosyal, altyapı ve ulaşım noktalarında projelere ihtiyaç duyacağı aşikârdır. Yürürlüğe konulacak olan projeler, Türk yatırımcılar için ciddi fırsat teşkil edecektir.

Tanzanya Hükümeti, altyapı yatırımlarına özel sektörü çekmek istemektedir. Bu sebeple, PPP (Public Private Partnership)(Kamu Özel Otaklığı) politikası yürürlüğe konulmuştur. Tanzanya Yatırım Merkezinde özel sektör ile ortak yatırımı amaçlayan altyapı projeleri mevcuttur.Aynı zamanda, Afrika Kalkınma Bankası/African Development Bank (AfDB) ve Dünya Bankası tarafından finanse edilen projeler de mevcuttur.

Tanzanya'da elektrik üretiminde artış yaşanması sürdürülebilir ekonomik gelişme için önemli bir mihenk taşıdır. Tanzanya'da nüfusun yalnızca %40'ının elektriğe erişimi bulunmaktadır. Ayrıca, sanayii tabanının genişletilmesi çabalarında da elektrik üretimi büyük önemi haizdir. Enerji üretiminin, hidroelektrik santrallere olan bağımlılığı Tanzanya’nın yetersiz yağışlardan olumsuz etkilenmesine yol açmaktadır. Bu yüzden, ülke geniş doğalgaz rezervlerini elektrik üretimine kanalize etmeyi düşünmekte, dizel ile çalışan elektrik santrallerini doğalgaza dönüştürmeyi planlamaktadır. Gazla çalışan Kinyerezi I ve Kinyerezi II santralleri devreye girmiştir.

Tanzanya doğalgaz anlamında ciddi potansiyele sahiptir. Tanzanya'da tespit edilen doğal gaz rezervi yaklaşık 57,7 trilyon m3'tür. Her ne kadar Tanzanya'da tespit edilen rezervlerin yaklaşık %90'ı deniz alanlarında olsa da, ülke doğal gaz anlamında gelecekte ciddi potansiyel sahibidir.

Yenilenebilir enerji-bilhassa güneş enerjisi- alanında da Tanzanya’da ciddi fırsatlar mevcuttur. Doğu Afrika'da bulunan Etiyopya, Kenya, Uganda ve Tanzanya'daki güneş enerji sistemlerinin hâlihazırdaki durumuna ilişkin olarak veriler ortaya koyan Bölgesel Güneş Enerjisi Raporu; bölge ülkelerinin yıl boyunca yüksek miktarlarda güneş ışığı almalarından ötürü güneş enerjisi gelişimi anlamında ciddi bir potansiyele sahip olduklarını belirtmiştir. Raporda devamla:bölge ülkelerinin güneş enerjisine yönelik potansiyellerini tam anlamıyla gerçekleştiremediği, dolayısıyla güneş enerji sistemlerine yatırım anlamında bölge ülkelerinin ciddi bir potansiyele sahip oldukları ifade edilmiştir. Bu itibarla; 199 Megawatt (MW)'lik kurulu kapasiteleriyle; Etiyopya, Kenya, Uganda ve Tanzanya'nın tüm Afrika'daki kurulu güneş enerjisi santrallerinin yalnızca %3,9'unu teşkil ettiği dikkate alındığında, gerek Tanzanya, gerekse de bölge ülkeleri güneş enerjisine yatırım yapmak isteyen Türk yatırımcılar için ciddi bir cazibe olma potansiyelini haizdir.

Tanzanya doğa (safari turları, Serengeti Milli Parkı, Kilimanjaro Dağı vs.) ve deniz alanları (Zanzibar adası) ile turizmde ciddi bir potansiyele sahiptir. Dünya Seyahat ve Turizm Konseyi/World Travel and Tourism Council (WTTC) verilerine göre 2018'de turizm sektörü, Afrika kıtası özelinde %5,6 oranında, küresel çapta ise %3,9 nispetinde büyüme göstermiştir. Afrika, Asya-Pasifik bölgesinden sonra turizmde en hızlı büyüme gösteren ikinci bölge olmuştur. Afrika kıtasını 2018 yılında 67 milyon turist ziyaret ederek, turist sayısı bir önceki yıla kıyasla %7 oranında artış göstermiştir. Resmi verilere göre 2018'de Tanzanya'yı 1,49 milyon turist ziyaret etmiş olup, turizm sektöründen elde edilen gelir 2,43 milyar Dolar olmuştur. Tanzanya diğer Doğu Afrika Ülkelerine (Kenya, Uganda, Ruanda) göre 2018'de turizmden en çok gelir elde eden ülke olmuştur. 2019’da turizmden elde edilen gelir 2,5 milyar Doları aşmış olup, anılan yılda ziyaretçi sayısı 1,5 milyonu geçmiştir. Adı geçen sektörün GSYİH’ye katkısı %17 olmuştur. Ülkenin bu alandaki altyapısını güçlendirmek adına ciddi yatırımlara (otel, altyapı vs.) ihtiyaç duyulmaktadır. Ülkede turizm özelinde Türk yatırımcılar için ciddi fırsatlar bulunmaktadır.

Tanzanya Sahra-Altı Afrika bölgesi özelinde en büyük ilaç ve tıbbi cihaz pazarlarından birisi olarak addedilmektedir. 2017'de Tanzanya'da adı geçen sektörün pazar değeri 406 milyon Dolar olup, 2018'de pazar değeri %8,3 artışla 538 milyon Dolar seviyesine çıkmıştır. Tanzanya, ilaç ve tıbbi cihaz ihtiyacının büyük bir kısmını ithalat yoluyla karşılamaktadır. COVID-19 salgını, Tanzanya’nın tıbbi malzeme ve ilaç sektöründe yetersizliğini ve dışa bağımlılığını bir kez daha göstermiştir. Yerli ilaç ve tıbbi cihaz fabrikaları toplam ihtiyacın ancak yüzde 6’sını karşılayabilmiştir.Bahsekonu sektördeki ithalat oranı %80'lere varmaktadır. Sözkonusu sektörde ciddi yatırım ihtiyacı bulunmaktadır.

Tanzanya doğal kaynaklarının zenginliği sebebiyle potansiyel yatırımcıların ilgisini çekmektedir. Tanzanya; mineral tabanlı metaller ve değerli taşlar, altın, tanzanit, doğal gaz ve kömür açısından oldukça zengindir. Madencilik sektörü 1,5 milyon kişinin istihdam edilmesine olanak sağlamakta olup, anılan sektörün GSYİH’ye katkısı 2015’te %3,4 iken 2019’da %5,2’ye çıkmıştır. Altın ve elmas ülkenin her zaman mineral üretiminin geçim kaynağı/başlıca dayanağı olmuştur. Altın üretiminde küresel ölçekte önemli bir rol oynamakta olan Tanzanya; dünya altın üretiminin yaklaşık %2’sine sahip olup, Afrika kıtası özelinde de 4.sıradadır. Tanzanya’nın toplam ihracatının yaklaşık %50’si altın ihracatına dayanmaktadır. Ülke önemli miktarda nikel, demir ve kömür rezervlerine sahiptir.

Tanzanya, Doğu Afrika Topluluğuna (EAC) üye ülkelerden biridir. Doğu Afrika Topluluğu; Tanzanya, Kenya, Uganda, Ruanda, Burundi ve Güney Sudan’ın üye olduğu ve genel merkezi Tanzanya’nın Arusha kentinde bulunan bölgesel bir Hükümetlerarası örgüttür.

Doğu Afrika Topluluğu, siyasi, ekonomik ve sosyal konulardaki işbirliğinin üye ülkelerin tümünün yararına olacak şekilde genişletilmesini ve derinleştirilmesini hedeflemektedir. EAC ülkeleri bu amaçla 2005 yılında gümrük birliği[1] uygulamasına geçmiş, 20 Kasım 2009 tarihinde ise, 1 Temmuz 2010 tarihinde yürürlüğe giren Ortak Pazar Protokolünü imzalamıştır. Topluluk üyeleri tarafından 2013 yılında imzalanan Parasal Birlik Protokolü 2014 yılında yürürlüğe girmiştir.

Ayrıca, Tanzanya 1992 yılında kurulan ve merkezi Botsvana’nın başkenti Gaborone’de bulunan 15 üyeli Güney Afrika Kalkınma Topluluğu’nun (SADC) üyesidir. SADC’ye diğer üye ülkeler Angola, Botsvana, Kongo, Lesoto, Madagaskar, Malavi, Morityus, Mozambik, Namibya, Seyşeller, Güney Afrika, Svaziland, Tanzanya, Zambiya ve Zimbabve’dir.

[1]Birliğe 2015 yılında dahil olan Güney Sudan’ın Gümrük birliğine dahil olması için 3 yıllık bir geçiş süreci öngörülmüştür.

Atatürk

Dr. Mehmet Güllüoğlu Büyükelçi
Pazartesi - Cuma

09:00 - 13:00 / 14:00 - 17:30

Konsolosluk Şubesi çalışma saatleri 09:00 - 13:00 ve 14.00-17.30 saatleri arasındadır. www.konsolosluk.gov.tr adresinden randevu alınabilmektedir.
1.01.2024 1.01.2024 Yılbaşı
12.01.2024 12.01.2024 Zanzibar Devrim Günü
29.03.2024 29.03.2024 Kutsal cuma
1.04.2024 1.04.2024 Paskalya Tatili
7.04.2024 7.04.2024 Abeid Amani Karume Günü
10.04.2024 11.04.2024 Ramazan Bayramı (Tahmini)
26.04.2024 26.04.2024 Birleşme Günü
1.05.2024 1.05.2024 İşçi Bayramı
17.06.2024 17.06.2024 Kurban Bayramı (Tahmini)
7.07.2024 7.07.2024 Saba Saba Günü
8.08.2024 8.08.2024 Köylüler Günü (Nanenane Günü)
16.09.2024 16.09.2024 Mevlit (Tahmini)
14.10.2024 14.10.2024 Julius Nyerere Günü
9.12.2024 9.12.2024 Bağımsızlık Günü
25.12.2024 26.12.2024 Noel ve Hediyeleşme Günü